شیر تولید شده در 7 تا 10 روز اول دوره شیردهی تركیبی متفاوت با بقیه شیر تولید شده در این دوران دارد. این شیر سرشار از تركیبات ایمنیساز (Antibody) بوده و نوزاد دام را در ابتدای زندگی در حالیكه سیستمهای دفاعی بدنش هنوز فعال نشده در برابر بیماریها مقاوم میسازد. در بین شیر دامهای مختلف، شیر گاو از نظر تركیب به شیر انسان نزدیكتر است.
شیر در غدد پستانی پستانداران تولید میشود. برای تولید هر لیتر شیر باید حدود "800" تا "900" لیتر خون از غدد پستانی عبور كند. تركیب عمومیشیر بسیار شبیه خون است، زیرا ماده اولیه برای ساختن شیر در بدن، خون میباشد. شاید به این دلیل شیر در بین فرهنگ و آداب و رسوم ملل مختلف جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است.
تركیبات عمده شیر را آب، چربی، پروتئین، لاكتوز (قند شیر)، ویتامینها و مواد معدنی تشكیل میدهند. شیر یك تركیب مغزی و كامل میباشد شیر به عنوان دارو در اغلب نوشتههای باستانی و در طب قدیم از شیر به عنوان دارو در درمان بعضی بیماریها یاد شده است. امروزه نیز این عقیده وجود دارد كه شیر بهترین غذا برای بیماران میباشد. به علت سهلالهضم بودن این ماده آن را همواره در رژیم تغذیهای بیماران قرار داده و مصرف شیر در برنامه غذایی روزانه اكثر افراد جامعه توصیه میشود.
شیر به عنوان منبع كلسیم یكی از مهمترین تركیبات معدنی مغذی میباشد و باید از طریق غذا وارد بدن انسان شود. كلسیم نقش اساسی در استحكام استخوانها و سلامت دندانها دارد.
از دیگر فواید كلسیم میتوان به نقش آن در انقباض ماهیچهها، لخته شدن خون، انتقال پیامهای عصبی نام برد. هر لیوان شیر (250 میلی لیتر) حدود 315 میلی گرم كلسیم دارد كه 30 درصد كلسیم روزانه مورد نیاز بدن انسان را تامین میكند.
بنابراین مصرف روزانه سه لیوان شیر میتواند نیاز بدن به كلسیم را كاملا مرتفع سازد. جذب كلسیم در بدن به عوامل خاص بستگی دارد برای مثال تعادل كلسیم با فسفر اهمیت زیادی در جذب كلسیم دارد به این دلیل مصرف قرصهای كلسیم به دلیل داشتن كلسیم غیر بیولوژیك از جذب مناسبی برخوردار نمیباشند.
در حالیكه كلسیم در شیر به صورت بیولوژیك (حیاتی) موجود بوده و همراه با دیگر عوامل موثر در جذب مانند ویتامین D بهتر جذب میشود.كودكان و زنان شیرده به كلسیم بیشتری نیاز دارند. اغلب سالخوردگان از پوكی استخوان رنج میبرند در سنین بالا به علت تغییرات فیزیولوژیكی هورمونهای بدن، جذب كلسیم دچار اختلال میشود. تحقیقات نشان داده است این گونه افراد كلسیم شیر را بهتر جذب میكنند.
چربی در شیر به صورت گویچههایی با اندازههای مختلف وجود دارد. در حدود "60" درصد چربی شیر از نوع اشباع شده است. این مقدار در طول فصول با تغییر تغذیه دام تغییر میكند.چربی شیر علاوه بر انرژیزا بودن به دلیل وجود ویتامین محلول در چربی مانند "A"و "D" ارزش غذایی بالایی دارد.
برخی تحقیقات نشان داده است كه مصرف تركیب كامل شیر، نمیتواند منشا ایجاد بیماری افزایش چربی در خون باشد. بلكه آنان بیماری افزایش چربی خون را ناشی از مصرف شكلهای دیگر چربی مانند انواع چربیهای هیدروژنه گیاهی و اختلال در سوخت ساز این نوع چربیها میدانند.
پروتئینهای شیر را میتوان در دو دسته قرار داد: كازئین و پروتئینهای آب پنیر. هر دو دسته این پروتئینها در مراحل سوخت و ساز داخل بدن، اسید آمینههای ضروری را تولید میكنند كه برای ساخت پروتئینهای بدن مورد استفاده قرار میگیرند.