نويسنده :
الهام
شكر به معنی قدردانی و قدرشناسی و تشكر از نعمت دهنده است. از آنجا كه نعمتها همه از خداست شكر حقیقی هم باید از خدا صورت پذیرد. اگر ایمان را دو شاخه كنیم یك شاخه آن صبر و دیگر شاخه آن شكر است. صبر نشانگر زیبایی برخورد مؤمن با بلاها و گرفتاریها است و شكر زیبایی برخورد مؤمن با نعمتهاست. مگر جز این است كه شكر و سپاس از ولی نعمت حقیقی همچون هر نعمت دهنده دیگر وظیفه وجدانی و اخلاقی هر انسانی است؟ امام صادق (علیهالسلام) میفرماید:
در تورات نوشته است كسی كه بـه تو نعمت داد، سپاسش گزار و كسی را كه از تو سپاسگزاری كرد، نعمتش ده، زیرا با سپاسگزاری نعمتها نابود نگردد و با ناسپاسی پایدار نماند، سپاسگزاری مایه افزایش نعمت و بیمه كننده و ایمنساز نعمت از دگرگونی است.(1)
در هنگام مشاهده انسانی كه از نعمتی محروم است ولی شما آن محرومیت را ندارید بگویید: بار خدایا من تمسخر نمیكنم و بر خود نمیبالم بلكه تو را برای نعمتهای بزرگت نسبت به خود میستایم.
سپاس از منعم، وظیفهای وجدانی است كه شرع بر آن تاكید فراوان دارد. امام باقر(علیهالسلام) فرمودند: روزی عایشه به پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) گفت: ای رسول خدا، چرا خودت را به رنج میاندازی با آن كه خدا گناه گذشته و آینده ترا آمرزیده است؟ حضرت فرمودند:
ای عایشه، آیا من بنده سپاسگزار خدا نباشم؟
در ادامه حدیث امام باقر(علیهالسلام) میفرماید:
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آنقدر روی انگشتان پایش میایستاد تا این كه خدای سبحان نازل فرمود: "طه، ما انزلنا علیك القرآن لتشقی(2)؛ ما قرآن را بر تو نازل نكردیم كه خود را به رنج اندازی."(3)
شكر، نگهبان و حافظ نعمت مؤمن است. این كه دیده میشود نعمت انسانهای ناسپاس نیز گاهی برقرار است به بیان قرآن كریم برای استدراج است، یعنی: نعمت وسیلهای برای دورتر شدن او از خدا میگردد. شخصی كه به مفهوم استدراج در قرآن توجه كرده بود، آنجا كه خداوند میفرماید: «ما توبه و استغفار را از یاد آنها میبریم»، نزد امام صادق(علیهالسلام) آمده، عرض میكند: من از خدای عزوجل مال خواستم به من روزی كرد، فرزند خواستم به من عطا فرمود، منزل خواستم نصیبم كرد، میترسم این استدراج باشد که خدا نعمتی دهد و توبه و استغفار را از یاد ما ببرد، حضرت میفرماید: به خدا قسم با حمد و سپاس خدا، استدراج تحقق نمییابد.(4)
امام باقر(علیهالسلام) میفرماید:
چون شخص گرفتار و دردمندی را دیدی، به نحوی كه او نشنود سه بار بگو: حمد خدایی را كه مرا از آنچه تو را مبتلا ساخته معاف نمود، هر كس این را بگوید آن بلا به او نمیرسد.
شکرگزاری در همه حال
انسان در همه حال بابت همه چیز باید شكرگزار خداوند خود باشد، ولی در احادیث نسبت به موارد خاصی تاكید بیشتر نمودهاند، امام صادق(علیهالسلام) به چند مورد از آن اشاره فرمودهاند:
الف- هنگام تندرستی:
شخص تندرست و شكرگزار، اجرش همچون پاداش شخص گرفتاری است كه برای خدا صبر پیشه سازد.(5)
ب- هنگام اعطاء و بخشش به دیگران:
عطابخش شكرگزار، اجرش همچون شخصی است كه از نعمت محروم است و در محرومیت قناعت میكند.(6)
ج- هنگام داشتن نعمت:
سپاس و شكر به هنگام نعمت، باعث افزایش و فزونی نعمت میشود.(7)
د- هنگام مشاهده محرومیت دیگران:
در هنگام مشاهده انسانی كه از نعمتی محروم است ولی شما آن محرومیت را ندارید بگویید: بار خدایا من تمسخر نمیكنم و بر خود نمیبالم بلكه تو را برای نعمتهای بزرگت نسبت به خود میستایم.(8)
در این مورد پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) سفارش اكید دارند كه:
مبادا طرف مقابل بشنود و اندوهگین گردد.(9)
امام باقر(علیهالسلام) نیز میفرماید:
چون شخص گرفتار و دردمندی را دیدی، به نحوی كه او نشنود سه بار بگو: حمد خدایی را كه مرا از آنچه تو را مبتلا ساخته معاف نمود، هر كس این را بگوید آن بلا به او نمیرسد.(10)
ه- هنگام یادآوری نعمت:
سیره پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) و دیگر ائمه معصومین(علیهمالسلام) این بوده است كه در هنگام یادآوری نعمت، با سجدهی بر خاك، شكر خداوند را به جای میآوردند.
برچسب :
اثرات ,
شكر ,
گذاری ,
بندگان ,
ندانستهاند.امامصادق(علیهالسلام) ,
الله ,
علیه ,
روزی ,
آله) ,
یقوم ,
كلام ,
تشكر ,
كرد، ,
نعمت ,
داده ,
علیك ,
دیگر ,
است؟ ,
حضرت ,
تلقی ,
